Choć relacje człowieka z drobnoustrojami były przedmiotem licznych badań, do niedawna niewiele uwagi poświęcano bakteriom żyjącym w przewodzie pokarmowym. Obecnie – dzięki zaawansowanej technologii – wiemy, że są one podstawą naszego zdrowia.
Symbioza człowieka z mikroflorą jelit dostarcza obu stronom znaczących korzyści i zachodzi na wielu płaszczyznach. Jest odpowiedzialna nie tylko za prawidłową aktywność układu pokarmowego, nerwowego i immunologicznego, ale również za odpowiedni przebieg i regulację wielu procesów metabolicznych.
„Nie jesteśmy sami”
Niewiele ekosystemów na ziemi jest równie złożonych, jak ten wewnątrz człowieka. Liczba znajdujących się tam drobnoustrojów może być nawet dziesięciokrotnie większa od liczby wszystkich komórek naszego organizmu. To niezwykle bogaty i zróżnicowany świat, o składzie równie niepowtarzalnym jak odcisk naszego palca.
W każdym ekosystemie poszczególne gatunki nieustannie ze sobą rywalizują. Te same zasady dotyczą wewnętrznego środowiska człowieka. Utrzymywanie prawidłowych relacji pomiędzy poszczególnymi mikroorganizmami jest gwarancją homeostazy. W przewodzie pokarmowym powinny dominować drobnoustroje symbiotyczne – im więcej tych bakterii, tym większe szanse na poprawne funkcjonowanie naszego organizmu. „Przyjazne” bakterie bronią swojego terytorium, nie dopuszczając innych mikroorganizmów – tych „obcych i złych” – do receptorów na powierzchni nabłonka jelit. Wytwarzają również kwas mlekowy oraz substancje bakteriobójcze, stwarzając patogenom niekorzystne warunki do rozwoju.
Biochemiczna komunikacja
Mikroflora jelit nieustannie się ze sobą komunikuje i przekazuje ważne informacje. Może również prowadzić molekularny dialog z komórkami gospodarza. Udostępnia człowiekowi wiele enzymów oraz szlaków metabolicznych, dzięki bogactwu unikalnych genów. Ta sieć powiązań, wytworzona w wyniku tysięcy lat ewolucji, tworzy złożony, interaktywny system, od którego zależy prawidłowy przebieg licznych procesów biologicznych. Krótko mówiąc – decyduje o naszym zdrowiu lub chorobie.
Mocny fundament
Nasze relacje z ekosystemem są symbiotyczne – zapewniamy własnej mikroflorze dach nad głową i pożywienie, a ona w zamian służy nam na wiele sposobów:
- reguluje strukturę i funkcje bariery jelitowej
- bierze udział w wytwarzaniu witamin z grupy B, witaminy K, enzymów wspomagających proces trawienia i wchłaniania (np. laktazy)
- wpływa na szlaki biochemiczne, umożliwiając regulowanie apetytu oraz poziomu glukozy i insuliny we krwi
- hamuje rozwój drobnoustrojów zdolnych do przekształcania związków potencjalnie rakotwórczych w karcinogeny, obniża aktywność enzymów zaangażowanych w procesy nowotworowe
- odgrywa istotną rolę w „trenowaniu” układu odpornościowego – poprzez stały kontakt z przyjaznymi bakteriami system immunologiczny uczy się poprawnego funkcjonowania
- może wpływać na rozwój psychomotoryczny dziecka oraz na nastrój, pamięć i ogólne samopoczucie w późniejszych latach
Program naprawczy – zdrowa alternatywa Mikroflora jelit to bogaty i bardzo dynamiczny ekosystem, ulegający zmianom w ciągu całego życia człowieka, przy stałym dążeniu do zachowania równowagi. Wszystkie czynniki, które zmniejszają populację „przyjaznych” bakterii lub ułatwiają wzrost populacji patogennej, zapoczątkowują szlaki zapalne, które mogą doprowadzić do rozwoju wielu procesów chorobowych. A zatem powrót do prawidłowego środowiska w ekosystemie jelitowym jest kluczem do zdrowia. Jaka powinna być nasza strategia?
Krok pierwszy – restart
W tej fazie należy przygotować odpowiednie „podłoże” do rozwoju mikroflory. Okazuje się, że to nasze nawyki żywieniowe w głównej mierze decydują o tym, który rodzaj bakterii będzie dominował w ekosystemie. Standardowa zachodnia dieta, uboga w błonnik, obfitująca w tłuste, słodkie, wysoko przetworzone produkty to wróg numer jeden. Bioróżnorodność mikroflory jelit znacznie spada, a zmiany te mogą dokonać się nawet w ciągu 24 godzin po tego typu posiłku. Niekorzystny jest też nadmiar białka w diecie, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego – pobudza to rozwój mikroorganizmów proteolitycznych, które wytwarzają związki toksyczne, mutagenne i rakotwórcze. Zaburzenia w obrębie ekosystemu jelit mogą powodować wzrost parametrów stanu zapalnego, rozwój insulinooporności wraz ze wszystkimi konsekwencjami metabolicznymi w postaci cukrzycy, zaburzeń gospodarki lipidowej, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca. Warto więc zmienić swój jadłospis – pozwoli to zahamować postęp dysbiozy, zrestartować metabolizm oraz zmniejszyć stan zapalny w organizmie. Pomocne będzie uzupełnienie diety o takie składniki jak: czosnek, chlorofil, olejek z oregano, ekstrakt z pestek winogron czy mangostan.
Krok drugi – rewitalizacja
W kolejnym etapie należy wzmocnić i zróżnicować ekosystem jelit. To czas na włączenie probiotyków wieloszczepowych, tzn. żywych szczepów bakteryjnych, które stwarzają optymalne warunki do regeneracji własnej, unikalnej dla każdego mikroflory jelitowej. Probiotyki, podobnie jak fizjologiczna flora jelitowa, oddziałują na różnych poziomach przewodu pokarmowego -najczęściej są aktywne w świetle przewodu pokarmowego, w obrębie nabłonka jelitowego i układu immunologicznego. Działanie probiotyku można wzmocnić poprzez podawanie go łącznie z prebiotykiem.Są to odporne na działanie enzymów trawiennych składniki pokarmowe, które sprzyjają rozwojowi pożytecznych, niezbędnych dla zdrowia bakterii jelitowych i są źródłem energii dla komórek nabłonka jelitowego. Mikroflora jelit pozyskuje niezbędną do przeżycia energię głównie z węglowodanów. Większość cukrów prostych zostaje przyswojonych w jelicie cienkim, a zatem nie dociera do jelita grubego, w którym żyje około 90% mikroorganizmów. Włączenie do diety np. inuliny, rozkładanej w końcowych odcinkach przewodu pokarmowego, to przysmak i idealne paliwo dla przyjaznych mikrobów jelitowych. Ponadto prebiotyki wpływają na wydzielanie hormonów sytości i zapobiegają nadmiernemu łaknieniu.
Krok trzeci – równowaga
To długofalowa zmiana stylu życia – stworzenie optymalnego planu, który będzie służył nam przez całe życie. Naprawdę warto!
Choroby, u podstaw których może leżeć dysbioza jelit:
- nawracające infekcje
- choroby alergiczne
- nieswoiste stany zapalne jelit
- atopowe zapalenie skóry
- choroby autoimmunologiczne
- zaburzenia ze spektrum autyzmu, depresji
- nadwaga/otyłość
- zespół metaboliczny
Cechy dobrego probiotyku:
- zawiera odpowiednią liczbę żywych komórek
- ma zdolność przeżycia i metabolizowania w jelicie
- zachowuje żywotność podczas przechowywania i stosowania
- jest odporny na działanie kwasu solnego i żółci
- posiada zdolność przyczepiania się do nabłonka jelitowego i kolonizacji przewodu pokarmowego
- wytwarza substancje przeciwdrobnoustrojowe
- ma doskonały profil bezpieczeństwa
lek. med. Małgorzata Miktus
